हालैका वर्षहरूमा अमेरिकाले आफ्नो व्यापार नीतिमा कडा कदम चाल्दै विभिन्न देशहरूमाथि ट्यारिफ (भन्सार कर) लगाउने निर्णय गरेको छ। यो कदमले विश्व अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव पार्न सक्छ, विशेषगरी अस्ट्रेलिया, भारत, नेपाल, चीन, रुस, युरोप, मध्यपूर्व र बाँकी विश्वमा। ट्यारिफ भनेको के हो, यसका फाइदा र बेफाइदा के-के छन्, र यसले कसरी विश्वव्यापी व्यापार युद्ध (ट्रेड वार) निम्त्याउन सक्छ वा तेस्रो विश्वयुद्धको जोखिम बढाउन सक्छ भन्ने विषयमा यो लेखमा विस्तृत चर्चा गरिनेछ। साथै, यसले अमेरिका आफैंमा, रोजगारी, साना र ठूला व्यवसायमा कस्तो प्रभाव पार्छ भन्ने कुरा पनि हामीले हेर्नेछौं।
ट्यारिफ भनेको के हो?
ट्यारिफ एक प्रकारको कर हो जुन कुनै देशले आयातित वस्तुहरूमा लगाउँछ। उदाहरणका लागि, यदि अमेरिकाले नेपालबाट आउने चिया वा हस्तकलामा अतिरिक्त कर लगायो भने त्यो ट्यारिफ हो। यसको मुख्य उद्देश्य स्वदेशी उद्योगलाई संरक्षण गर्नु, आयात कम गर्नु र सरकारी राजस्व बढाउनु हो। तर, यसले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारमा ठूलो असर पार्छ र कहिलेकाहीं प्रतिशोधात्मक कदमहरू (रिटालिएटरी ट्यारिफ) पनि निम्त्याउँछ।
अमेरिकाले हालैका दिनमा क्यानडा, मेक्सिको र चीनजस्ता देशहरूमाथि ट्यारिफ लगाएको छ। यदि यो नीति विश्वव्यापी रूपमा विस्तार भयो भने अस्ट्रेलिया, भारत, नेपाल, रुस, युरोप र मध्यपूर्व पनि प्रभावित हुनेछन्।
विश्वका विभिन्न क्षेत्रमा प्रभाव
- अस्ट्रेलिया:
अस्ट्रेलिया अमेरिकाको प्रमुख व्यापारिक साझेदार हो, विशेषगरी खानीजन्य वस्तु (जस्तै कोइला र फलाम) र कृषि उत्पादनमा। यदि अमेरिकाले ट्यारिफ लगायो भने अस्ट्रेलियाको निर्यात घट्न सक्छ, जसले त्यहाँको अर्थतन्त्रमा संकुचन ल्याउन सक्छ। अस्ट्रेलियाले प्रतिकारमा अमेरिकी वस्तुमा ट्यारिफ लगाउन सक्छ, जसले दुई देशबीचको व्यापार सम्बन्ध बिगार्नेछ। - भारत:
भारतले अमेरिकासँग सूचना प्रविधि, औषधि र कपडा क्षेत्रमा ठूलो व्यापार गर्छ। ट्यारिफले भारतीय निर्यातमा असर पर्नेछ, जसले साना व्यवसाय र रोजगारीमा संकट ल्याउन सक्छ। तर, भारतले वैकल्पिक बजार (जस्तै युरोप वा दक्षिणपूर्वी एशिया) खोजेर यो प्रभाव कम गर्न सक्छ। - नेपाल:
नेपालको अमेरिकासँगको व्यापार सीमित छ, तर हस्तकला, पश्मिना र तयारी पोशाकजस्ता वस्तुहरूमा ट्यारिफले प्रत्यक्ष असर पार्न सक्छ। नेपालका साना व्यवसायीहरू, जसले अमेरिकी बजारमा निर्भर छन्, ठूलो मारमा पर्न सक्छन्। साथै, नेपालले वैकल्पिक बजार खोज्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ, जुन सजिलो छैन। - चीन:
चीन अमेरिकाको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक प्रतिद्वन्द्वी हो। अमेरिकी ट्यारिफले चिनियाँ सामान महँगो बनाउँछ, जसले चीनको निर्यातमा ठूलो धक्का लाग्न सक्छ। तर, चीनले पहिलेदेखि नै युरोप, अफ्रिका र ल्याटिन अमेरिकासँग व्यापार बढाइरहेको छ, जसले ट्यारिफको असरलाई कम गर्न सक्छ। - रुस:
रुसको अर्थतन्त्र तेल र ग्यासमा निर्भर छ। अमेरिकी ट्यारिफले रुसको ऊर्जा निर्यातमा प्रत्यक्ष असर नपार्ला, तर यदि व्यापार युद्ध बढ्यो भने रुसले चीन र भारतजस्ता देशहरूसँग थप गठबन्धन गर्न सक्छ, जसले अमेरिकालाई अप्रत्यक्ष रूपमा कमजोर बनाउनेछ। - युरोप:
युरोपेली संघ (EU) ले अमेरिकासँग औद्योगिक वस्तु र कृषि उत्पादनमा ठूलो व्यापार गर्छ। ट्यारिफले युरोपेली कम्पनीहरूको लागत बढाउँछ र उपभोक्तालाई महँगो सामान किन्न बाध्य बनाउँछ। युरोपले पनि अमेरिकी सामानमा प्रतिशोधी ट्यारिफ लगाउन सक्छ, जसले व्यापार युद्धको जोखिम बढाउँछ। - मध्यपूर्व:
मध्यपूर्वका देशहरू, विशेषगरी तेल उत्पादक राष्ट्रहरू, अमेरिकी ट्यारिफबाट कम प्रभावित हुन सक्छन् किनभने अमेरिका आफैं तेल उत्पादनमा आत्मनिर्भर बन्दै छ। तर, यदि व्यापार युद्धले विश्व अर्थतन्त्र संकुचन गरायो भने तेलको माग घट्न सक्छ। - बाँकी विश्व:
अफ्रिका, दक्षिण अमेरिका र दक्षिणपूर्वी एशियाजस्ता क्षेत्रमा ट्यारिफको प्रभाव मिश्रित हुनेछ। केही देशले अमेरिकी बजार गुमाउनेछन् भने केहीले वैकल्पिक व्यापारिक साझेदार (जस्तै चीन) पाउन सक्छन्।
ट्यारिफका फाइदा
- अमेरिकाको लागि:
ट्यारिफले अमेरिकी उद्योगलाई संरक्षण गर्छ र स्वदेशी रोजगारी बढाउन सक्छ। सरकारले वार्षिक १०० अर्ब डलरभन्दा बढी राजस्व उठाउन सक्छ। ट्रम्पको दाबी छ कि यसले अमेरिकी कम्पनीहरूलाई उत्पादन बढाउन प्रोत्साहन दिन्छ। - अन्य देशका लागि:
केही देशले नयाँ बजार खोजेर आफ्नो व्यापार विविधीकरण गर्न सक्छन्। उदाहरणका लागि, चीनले अफ्रिकासँग व्यापार बढाइरहेको छ।
ट्यारिफका बेफाइदा
- अर्थतन्त्रमा:
ट्यारिफले सामानको मूल्य बढाउँछ, जसले मुद्रास्फीति (मूल्यवृद्धि) निम्त्याउँछ। अमेरिकामा उपभोक्ताले वार्षिक ३,८०० डलर बढी खर्च गर्नुपर्ने अनुमान छ। विश्वव्यापी व्यापार घट्दा GDP मा नकारात्मक असर पर्छ। - रोजगारीमा:
अमेरिकामा केही रोजगारी बढ्न सक्छ, तर आयातमा निर्भर उद्योगहरू (जस्तै: गाडी र ऊर्जा) मा रोजगारी घट्न सक्छ। अन्य देशमा पनि रोजगारी गुम्ने जोखिम छ। - साना र ठूला व्यवसायमा:
साना व्यवसायले बढेको लागत थेग्न नसक्दा बन्द हुन सक्छन्। ठूला कम्पनीहरूले आपूर्ति शृंखला परिवर्तन गर्न सक्छन्, तर उनीहरूको नाफा पनि घट्न सक्छ। - अमेरिकामा उल्टो असर:
यदि अन्य देशले प्रतिकारमा ट्यारिफ लगाए भने, अमेरिकी निर्यात (जस्तै: कृषि र गाडी) प्रभावित हुन्छ। सन् २०१८ मा चीनको प्रतिकारले अमेरिकी किसानले २७ अर्ब डलर गुमाएका थिए।
अमेरिकामा उल्टो प्रभाव (Reverse Impact)
ट्यारिफले अमेरिकालाई पनि नकारात्मक असर पार्न सक्छ। यदि अन्य देशले प्रतिकारमा ट्यारिफ लगाए भने अमेरिकी निर्यात (जस्तै कृषि उत्पादन, प्रविधि) घट्न सक्छ। उदाहरणका लागि, चीनले पहिले नै अमेरिकी कृषि उत्पादनमा ट्यारिफ लगाएको इतिहास छ, जसले किसानहरूलाई ठूलो नोक्सान भएको थियो। साथै, अमेरिकी उपभोक्ताले महँगो सामान किन्नुपर्दा मुद्रास्फीति (इन्फ्लेसन) बढ्न सक्छ, जसले अर्थतन्त्रमा संकट ल्याउन सक्छ।
रोजगारीमा प्रभाव
- फाइदा: ट्यारिफले अमेरिकामा उत्पादन बढाउँदा निर्माण क्षेत्रमा रोजगारी सिर्जना हुन सक्छ।
- बेफाइदा: तर, निर्यातमा निर्भर उद्योगहरू (जस्तै कृषि, प्रविधि) मा रोजगारी गुम्न सक्छ। विश्वव्यापी अध्ययनले देखाउँछ कि ट्यारिफले लामो समयसम्म रोजगारीमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ, किनभने आयातित कच्चा पदार्थ महँगो भएर उत्पादन लागत बढ्छ।
साना र ठूला व्यवसायमा प्रभाव
- साना व्यवसाय: नेपालजस्ता देशका साना व्यवसायीहरू, जसले अमेरिकी बजारमा हस्तकला वा अन्य सामान निर्यात गर्छन्, ट्यारिफले ठूलो संकटमा पर्न सक्छन्। उनीहरूसँग वैकल्पिक बजार खोज्ने स्रोत र साधन सीमित हुन्छ।
- ठूला व्यवसाय: ठूला कम्पनीहरू (जस्तै चिनियाँ प्रविधि कम्पनी वा युरोपेली अटोमोबाइल उद्योग) ले आपूर्ति शृंखला परिवर्तन गर्न सक्छन्, तर उनीहरूको लागत पनि बढ्नेछ। अमेरिकी ठूला कम्पनीहरूले पनि प्रतिशोधी ट्यारिफको सामना गर्नुपर्नेछ।
के यो व्यापार युद्धले तेस्रो विश्वयुद्ध निम्त्याउँछ?
अमेरिकाले हालै अस्ट्रेलिया, भारत, नेपाल, चीन, रुस, युरोपलगायत विश्वभरका देशमा ट्यारिफ (भन्सार कर) लगाउने घोषणा गरेको छ। ट्यारिफले आयातित सामानको मूल्य बढाउँछ, जसले स्वदेशी उद्योग र रोजगारीलाई संरक्षण गर्ने अमेरिकी दाबी छ। तर, यसले विश्व अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव पार्न सक्छ।
चीनमा ३४%, भारत र नेपाल जस्ता देशमा १०-२६% ट्यारिफले व्यापारमा असर पार्नेछ। नेपालको गलैंचा र हस्तकलाको निर्यात प्रभावित हुन सक्छ। यदि अन्य देशले प्रतिकारमा ट्यारिफ लगाए भने, यो व्यापार युद्धमा बदलिन सक्छ। अमेरिकामा मूल्यवृद्धि र रोजगारीमा दोहोरो असर पर्न सक्छ।
के यो तेस्रो विश्वयुद्धको कारण बन्छ? सम्भावना कम छ, तर चीन, रुस र भारत जस्ता देशहरूले गठबन्धन बनाएमा भूराजनीतिक तनाव बढ्न सक्छ। अहिलेलाई यो आर्थिक युद्धमै सीमित रहने देखिन्छ। नेपालले नयाँ बजार खोजेर प्रभाव कम गर्नुपर्ने चुनौती छ।
निष्कर्ष
अमेरिकी ट्यारिफले विश्व अर्थतन्त्रमा ठूलो उथलपुथल ल्याउन सक्छ। अस्ट्रेलिया, भारत, नेपाल, चीन, रुस, युरोप र मध्यपूर्व सबै प्रभावित हुनेछन्, तर प्रभावको स्तर देशको आर्थिक संरचना र व्यापारिक रणनीतिमा निर्भर गर्छ। नेपालजस्ता साना देशहरूले यो अवस्थाबाट बच्न वैकल्पिक बजार खोज्नुपर्ने हुन्छ, जुन चुनौतीपूर्ण छ। अमेरिकाले आफ्नो उद्योग संरक्षण गर्न ट्यारिफ लगाए पनि यसले उल्टै आफ्नै अर्थतन्त्रमा बोझ पार्न सक्छ। व्यापार युद्धको जोखिम बढिरहेको छ, तर यो तेस्रो विश्वयुद्धमा परिणत हुने सम्भावना अहिलेलाई कम देखिन्छ।
हाम्रो देश नेपालले यो अवस्थालाई नजिकबाट नियाल्नुपर्छ र आफ्नो निर्यात रणनीति बलियो बनाउनुपर्छ। तपाईंको विचारमा ट्यारिफले विश्व अर्थतन्त्रलाई कता लैजान्छ? हामीलाई तल कमेन्टमा बताउनुहोस्!
