अष्ट्रेलियामा नेपाली विद्यार्थीहरूबीच बढ्दो पौडी सम्बन्धी मृत्यु: कारण, चुनौती र समाधान

पछिल्ला केही वर्षहरूमा अष्ट्रेलियामा रहेका नेपाली विद्यार्थीहरूबीच पानीमा डुबेर मृत्यु हुने घटनाहरू डरलाग्दो रूपमा बढिरहेका छन्। ताल, नदी, समुद्र वा पोखरीमा पौडी खेली रमाइलो गर्ने क्रममा यस्ता घटनाहरू भएका हुन्, जसले सम्पूर्ण नेपाली समुदायलाई स्तब्ध बनाइरहेको छ।

नेपाली विद्यार्थीहरूका लागि समुद्री किनाराको सौन्दर्य र गर्मी मौसमको आकर्षण साह्रै लोभलाग्दो हुन्छ। धेरै नेपाली विद्यार्थीहरू गाउँ वा पहाडी क्षेत्रबाट आएका हुन्छन्, जहाँ पौडी सिक्ने अवसर सीमित हुन्छ। अष्ट्रेलियाको समुद्री लहर (rip currents), ज्वारभाटा (tide) र गहिरो पानीको चालप्रति उनीहरू अपरिचित हुने भएकाले दुर्घटना हुने सम्भावना बढ्दछ। अष्ट्रेलियामा समुद्र छेउमा चेतावनी संकेतहरू र सुरक्षा जानकारी स्पष्ट देखिन्छन्। तर, धेरै नेपाली विद्यार्थीहरूले ती संकेतहरू नबुझ्ने, बेवास्ता गर्ने कारणले जोखिम लिन्छन्।

सुनसान वा लाइफगार्ड नभएको किनारमा पौडी खेल्नु, साथीहरूको बीचमा हिम्मत देखाउन समुद्रमा गहिरो प्रवेश गर्नु, पानीको गहिराइ, लहरको तीव्रता वा आफ्नो क्षमता बुझ्न नसक्नु, मादक पदार्थ सेवन गरेर पौडी खेल्नु जस्ता अन्य थुप्रै कारणले यस्ता घटना प्राय: हाम्रो नेपाली समुदायमा घटी रहेको हुन्छ।

एकछिनको लहै-लहैमा आफ्नो, आफु संगको साथी र घर परिवारलाई जीवन भरिको तनाब दिनु कति सम्मको उचित होला त ?

के कारणले यस्ता घटनाहरू बढिरहेका छन्?

१. पानीसँगको अपरिचयता:
नेपालमा अधिकांश ठाउँमा पौडी सिक्ने संस्कार वा सुविधा नभएकाले धेरै विद्यार्थीहरू पौडीको अनुभवबिना अष्ट्रेलिया आइपुग्छन्। जब उनीहरू यहाँको समुद्र वा नदीको मोहमा पर्छन्, त्यही रमाइलो कहिलेकाहीं ज्यानकै शत्रु बन्न पुग्छ। नेपालमा पौडी सिक्ने अवसर र जलसंरचनाहरू (जस्तै, स्विमिङ पूल) सीमित छन्। धेरै नेपाली विद्यार्थीहरू अष्ट्रेलिया पुग्दा समुद्र, नदी, वा पूलमा पौडी खेल्ने आधारभूत सीप र सुरक्षाबारे अनभिज्ञ हुन्छन्।

२. समुद्रको करेन्टबारे जानकारीको अभाव:
अष्ट्रेलियाका समुद्रहरू विशेषगरी ‘रिप करेन्ट’ का कारण कुख्यात छन्। यस्ता करेन्टहरूको अनुभव नभएको व्यक्तिले सजिलै आफ्नो सन्तुलन गुमाएर डुब्ने सम्भावना हुन्छ। अष्ट्रेलियाको तटीय क्षेत्र र समुद्र तटहरू नेपाली विद्यार्थीहरूका लागि नयाँ र आकर्षक हुन्छन्। तर, समुद्रको छाल, ज्वारभाटा, र खतरनाक जलप्रवाह (rip currents) बारे जानकारी नहुँदा दुर्घटना हुने जोखिम बढ्छ।

RIP करेन्ट भनेको समुद्रको यस्तो संकुचित, तर तीव्र गतिमा बग्ने पानीको धार हो, जुन किनाराबाट सीधै समुद्रभित्रतिर बग्छ। यो धार अत्यन्त शक्तिशाली हुन्छ र केही सेकेन्डमै मानिसलाई तान्दै गहिरो समुद्रमा लैजान सक्छ।

रिप करेन्ट कसरी चिन्ने?

• किनारामा लगातार छालहरू आउँदा एक ठाउँमा पानी फर्किने जस्तो देखिन्छ।

• जहाँ छालहरू नटुटेका, पानी गाढा वा एकदम चिल्लो देखिन्छ, त्यहाँ RIP करेन्ट हुनसक्छ।

• त्यस क्षेत्रमा फोम, बालुवा वा समुद्री झार सिधा समुद्रतिर तानिएको देखिन्छ।

रिप करेन्टमा फसेमा के गर्ने?

• आत्तिनु हुँदैन – मन थामेर सोच्नुहोस्।

• सीधा किनारातर्फ फर्केर पौडी खेल्ने प्रयास नगर्नुहोस् – करेन्टको विरुद्ध पौडी खेल्दा थकाइ लाग्छ।

• किनारासँग समानान्तर (sideways) पौडी खेल्नुहोस् – जबसम्म RIP करेन्टको प्रभाव क्षेत्रबाट बाहिर निस्कनुहुन्न।

• थकाइ लागेमा पानीमा तैरिनुहोस् र मद्दतका लागि हात हल्लाउनुहोस्।

३. सुरक्षा उपकरणको प्रयोग नगर्नु:
लाइफज्याकेट, सुरक्षा डिभाइस वा उचित पौडी पोशाक नलगाई पानीमा पस्ने प्रवृत्तिले जोखिम बढाएको छ। धेरैजसो घटनामा पीडितहरूले यस्तो कुनै सुरक्षा सामग्री प्रयोग नगरेको पाइएको छ। अष्ट्रेलियामा समुद्र तटहरूमा सुरक्षा चेतावनीहरू र लाइफगार्डहरू उपलब्ध भए पनि, भाषा अवरोध वा सांस्कृतिक भिन्नताले नेपाली विद्यार्थीहरूले यी चेतावनीहरूलाई बुझ्न वा पालना गर्न नसक्ने हुन सक्छ।

४. मदिरा सेवनपछि पौडी खेल्ने:
केही घटनाहरूमा रमाइलोका क्रममा मदिरा सेवनपछि समुद्र वा नदीतर्फ जाने निर्णयले घातक परिणाम निम्त्याएको देखिन्छ। वैदेशिक रोजगारी वा अध्ययनका लागि अष्ट्रेलिया पुगेका नेपालीहरूमा तनाव, एक्लोपन, वा नयाँ स्वतन्त्रताको अनुभवले लापरवाही व्यवहार (जस्तै, मादक पदार्थ सेवन वा जोखिमपूर्ण गतिविधि) निम्त्याउन सक्छ, जसले डुब्ने जोखिम बढाउँछ।

५. सतर्कता बिना समूहमा जानु:
साथीहरूबीच रमाइलो गर्न जाँदा ‘अरू छन् नि, के होला र?’ भन्ने सोचले सानो त्रुटिलाई ठूलो दुर्घटनामा परिणत गरेको पाइन्छ। नयाँ वातावरणमा समुदायसँग घुलमिल हुन वा साथीहरूसँग रमाइलो गर्न पौडी खेल्ने प्रयास गर्न सकिन्छ। तर, सीप र अनुभवको कमीले जोखिम बढ्छ।

चुनौतीहरू:
नेपाली विद्यार्थीहरूलाई अष्ट्रेलिया पुग्नुअघि वा पुगेपछि जलसुरक्षा सम्बन्धी औपचारिक अभिमुखीकरण प्रदान गर्ने प्रणाली प्रभावकारी छैन। अष्ट्रेलियाको जलसुरक्षा सम्बन्धी जानकारी अंग्रेजीमा हुने र नेपाली भाषामा अनुवादित सामग्रीको अभावले विद्यार्थीहरूलाई बुझ्न कठिन हुन्छ।पौडी सिक्ने कक्षा वा सुरक्षा उपकरणहरू (जस्तै, लाइफ ज्याकेट) महँगा हुन सक्छन्, जुन धेरै विद्यार्थीहरूका लागि पहुँचबाहिर हुन्छ।

नेपाली समुदाय र अष्ट्रेलियाली संस्थाहरूबीच जलसुरक्षा सम्बन्धी सचेतना अभियानहरूमा पर्याप्त सहकार्य छैन। नेपाली विद्यार्थीहरूको पौडी सम्बन्धी मृत्युको विशिष्ट तथ्यांक नहुँदा यो समस्याको गम्भीरता र समाधानका लागि नीति निर्माण गर्न कठिन छ।

के गर्न सकिन्छ यस्ता घटनाबाट बच्न?

१. अनिवार्य पौडी तालिम:
अष्ट्रेलिया आउनु अगावै वा यहाँ आएपछि प्रारम्भिक पौडी तालिम लिनु सबै विद्यार्थीहरूका लागि अनिवार्य जस्तै बनाइनुपर्छ। विश्वविद्यालयहरूले आफ्ना अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थीका लागि यस्तो तालिम निःशुल्क उपलब्ध गराउन सक्छन्।अष्ट्रेलियामा नेपाली समुदायले कम लागतमा पौडी सिकाउने कक्षाहरू आयोजना गर्न सक्छ।

२. जनचेतना कार्यक्रमहरू:
समुद्रको करेन्ट, गहिराइ, सुरक्षाको आवश्यकता, लाइफज्याकेटको उपयोग आदिबारे सामाजिक सञ्जाल, सामुदायिक कार्यक्रम र विश्वविद्यालयहरूमार्फत सचेतना फैलाउनु आवश्यक छ।

३. नेपाली संघसंस्थाको सक्रियता:
Nepalese Students Association (NSA), Non-Resident Nepali Association (NRNA) र अन्य संघसंस्थाहरूले विद्यार्थीहरूका लागि सचेतनामूलक सेमिनार, तालिम र सहायता कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सक्नेछन्। नेपाली विद्यार्थीहरूलाई लाइफगार्ड प्रशिक्षणमा सहभागी हुन प्रोत्साहन गर्नुपर्छ।

४. स्थानीय नियमको पालना:
‘स्विम बिटविन द फ्ल्याग्स’ (दुई झण्डाबीचको सुरक्षित क्षेत्र) मा मात्र पौडी खेल्ने बानी बसाल्नुपर्छ। लाइफगार्ड नभएको ठाउँमा कहिल्यै पौडी नगर्ने नियम अपनाउनु अत्यन्तै आवश्यक छ।

५. जिम्मेवार समूह व्यवहार:
साथीहरूबीच रमाइलो गर्दा पनि एक–अर्काको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ। मदिरा सेवनपछि पानीमा नजानु, वातावरण बुझेर निर्णय गर्नु, र जोखिम देखिए तुरुन्त फर्कन सक्ने समझदारी विकास गर्नु अनिवार्य छ।

विदेशी भूमिमा अवसर खोज्दै आएका नेपाली विद्यार्थीहरूका लागि यी घटनाहरू पीडादायी मात्र होइन, सम्पूर्ण समुदायका लागि चेतावनी पनि हुन्। रमाइलो गर्नुपर्छ, तर त्यससँगै सुरक्षा र सचेतनालाई पनि उत्तिकै महत्व दिनु आवश्यक छ। अष्ट्रेलियामा नेपाली विद्यार्थीहरूबीच पौडी सम्बन्धी मृत्युको समस्या समाधान गर्न शिक्षा, सचेतना, र सामुदायिक सहकार्य आवश्यक छ। यो विषयमा थप तथ्यांक र अनुसन्धानले नीति निर्माणमा सहयोग पुर्‍याउनेछ। नेपाली र अष्ट्रेलियाली संस्थाहरूले संयुक्त प्रयास गरेर विद्यार्थीहरूलाई सुरक्षित र सचेत बनाउन सकिन्छ।

यदि तपाईं विद्यार्थी हुनुहुन्छ वा तपाईंको साथी अष्ट्रेलियामा नयाँ आएका छन् भने, यी जानकारीहरू बाँड्न नहिचकिचाउनुहोस्। सानो चेतनाले ठूलो जीवन बचाउन सक्छ।